دوران بارداری، یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین دوره‌های زندگی هر زن است؛ دورانی که سلامت جسم و روان مادر مستقیماً بر رشد و سلامتی جنین تأثیر می‌گذارد. در این میان، شاید کمتر به اهمیت سلامت دهان و دندان در بارداری توجه شود، در حالی که این موضوع نه فقط بر کیفیت زندگی مادر، بلکه بر سلامت جنین نیز اثرگذار است.
دندان‌درد و مشکلات لثه در این دوران، به دلایل مختلفی شایع است و گاه ممکن است به مشکلاتی جدی مانند عصب‌کشی یا حتی عفونت‌های خطرناک ختم شود. با توجه به این اهمیت، در این مقاله کلینیک آریل دنتال به بررسی علت‌ها، درمان‌های مجاز، راهکارهای پیشگیری و بایدونبایدهای دندانپزشکی در بارداری می‌پردازیم.
علت‌های دندان درد در دوران بارداری
تغییرات عمده هورمونی، نقش کلیدی در ایجاد مشکلات دندان و لثه در بارداری دارند. به طور خاص، افزایش هورمون‌های استروژن و پروژسترون، می‌تواند سبب التهاب، ورم و حتی خونریزی و درد در لثه‌ها شود. این مسائل، راه را برای بروز پوسیدگی دندان، عفونت و در نهایت، درد دندان هموار می‌کند. در ادامه اصلی‌ترین دلایل دندان درد در بارداری را بررسی می‌کنیم:
تجمع پلاک و حمله به سلامت دهان
در دوران بارداری به علت ایجاد تغییرات هورمونی، دهان محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها و تجمع پلاک روی دندان‌ها می‌شود. اگر پلاک به موقع پاک نشود، به جرم تبدیل شده و باعث التهاب لثه و پوسیدگی دندان می‌گردد. این چرخه نه تنها به لثه‌ها آسیب وارد می‌کند، بلکه منجر به دندان درد، عفونت و نیاز به درمان‌های بیشتر می‌شود.
تهوع و استفراغ صبحگاهی؛ دشمن مینای دندان
یکی از عوارض متداول بارداری، تهوع صبحگاهی است. اسید معده که در اثر استفراغ به دهان می‌رسد، مینای دندان را ضعیف و حساس می‌کند و اگر به صورت مکرر اتفاق بیفتد، منجر به سایش و نهایتاً دندان درد می‌شود. توصیه مؤکد دندانپزشکان این است که بعد از هر بار تهوع، دهان خود را فقط با آب ولرم (بدون خمیر دندان) شستشو دهید و حداقل ۳۰ دقیقه بعد از آن مسواک بزنید تا به مینای دندان آسیب نزنید.
مشکلات لثه و ژنژیویت بارداری
در دوران بارداری، لثه‌های بسیاری از زنان ممکن است نسبت به باکتری‌ها حساس‌تر شود. افزایش لثه‌درد، قرمزی، التهاب، خونریزی و حتی تحلیل لثه جزو عارضه‌های شایع این دوره است که اگر مدیریت نشوند، منجر به درد و حتی عفونت می‌شوند. ژنژیویت بارداری (gingivitis) عارضه‌ای رایج و جدی است که باید به آن توجه ویژه‌ای داشت.
کاهش کلسیم بدن مادر
جنین برای رشد استخوان و دندان‌های خود از ذخایر کلسیم بدن مادر استفاده می‌کند. کمبود کلسیم باعث تضعیف دندان‌ها، شکنندگی و افزایش احتمال پوسیدگی و دندان درد در مادر می‌شود. به همین دلیل توصیه می‌شود که زنان باردار به رژیم غذایی مغذی با میزان کافی کلسیم توجه داشته باشند و زیر نظر پزشک، در صورت نیاز، مکمل مصرف کنند.
حتما بخوانید: جراحی لیفت لثه؛ راز لبخندی زیبا و جذاب
افزایش حساسیت دندان‌ها
در این دوره، بسیاری از مادران احساس حساسیت غیرعادی به سرما و گرما یا مواد ترش و شیرین دارند که به دلیل التهاب لثه‌ها و سایش تدریجی مینای دندان رخ می‌دهد.
آیا دندان درد از علائم بارداری است؟
این سوالی است که بسیاری از زنان در ابتدای بارداری می‌پرسند. واقعیت این است که هر چند دندان درد نمی‌تواند به عنوان نشانه اختصاصی و مستقیم بارداری تلقی شود، اما به علت تغییرات هورمونی و تغییر سطح کلسیم بدن مادر، حساسیت دندان و لثه و در مواردی حتی دندان درد افزایش می‌یابد. بنابراین، اگر پیش از این دچار مشکلات دندان نبوده‌اید و اکنون درد دندان تجربه می‌کنید، لازم است هم از جهت سلامت دهان و هم تشخیص قطعی بارداری پیگیری انجام دهید.
درمان دندان درد در بارداری؛ راهکارهای حرفه‌ای و ساده
مهم‌ترین اصل در درمان مشکلات دندانی مادران باردار، رعایت احتیاط و جلوگیری از مصرف خودسرانه دارو و مسکن است. همیشه اولین توصیه، مراجعه به دندانپزشک متخصص است. اما تا زمان مراجعه، چند روش خانگی و بدون عوارض وجود دارند که می‌توانند به تسکین موقت درد کمک کنند.
کمپرس سرد و گرم
قرار دادن کمپرس یخ یا پارچه سرد روی گونه محل درد، می‌تواند التهاب را کاهش داده و درد را موقتاً تسکین دهد. گاهی کمپرس گرم هم بسته به علت درد توصیه می‌شود (اگر منشأ درد، التهاب نباشد).
محلول آب نمک
شستن دهان با آب ولرم و مقدار کمی نمک، روشی بی‌خطر برای ضدعفونی ملایم ناحیه دردناک و تسکین التهاب و درد است.
میخک و روغن میخک
میخک به دلیل دارا بودن اوژنول، قدرت بی‌حسی و ضدعفونی‌کنندگی دارد. قرار دادن پنبه آغشته به روغن میخک روی دندان دردناک یا جویدن میخک، بدون بلعیدن آن، می‌تواند درد را کم کند.
استفاده از پیاز خام
خاصیت ضدباکتری پیاز، می‌تواند کمک‌کننده خواباندن درد باشد. قرار دادن برش کوچکی از پیاز روی دندان دردناک یا آهسته جویدن آن توصیه می‌شود.
دوری از داروهای خودسر و شیمیایی
در دوران بارداری، استفاده از هر گونه داروی ضد درد یا آنتی‌بیوتیک باید فقط تحت نظر پزشک انجام شود. مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن، دیکلوفناک و حتی برخی آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است برای جنین خطرناک باشند. استامینوفن ساده، به تعداد محدود، تنها دارویی است که در بیشتر موارد بی‌خطر تلقی می‌شود، ولی باز هم باید با مشورت پزشک استفاده گردد.
درمان دندان درد دندانپزشکی در دوران بارداری
توسعه علم دندانپزشکی و درک بیشتر از حساسیت‌های بارداری سبب شده تا امروزه درمان بسیاری از مشکلات دندان در بارداری با رعایت پروتکل ویژه و بی‌خطر برای جنین انجام شود. مراجعه به دندانپزشک در صورت مشاهده موارد زیر الزامی است:
- درد شدید و مداوم
- تورم، قرمزی یا عفونت
- آبسه دندان یا لثه
- تب
درمان دندانپزشکی در سه‌ماهه دوم بارداری (هفته ۱۴ تا ۲۱) بهترین و ایمن‌ترین زمان است. گرفتن عکس رادیوگرافی دندانی با استفاده از پیش‌بند سربی در صورت ضرورت مجاز است.
عصب‌کشی و درمان ریشه
برخلاف تصور عمومی، عصب‌کشی ریشه (درمان روت کانال) در بارداری در صورت ضرورت شدید می‌تواند انجام شود؛ اما داروها و مواد بی‌حسی باید با دقت انتخاب شوند.
کشیدن دندان در بارداری
کشیدن دندان، در شرایط حاد مانند عفونت شدید که سلامت مادر و جنین را به خطر می‌اندازد و هیچ درمان جایگزینی وجود ندارد، انجام می‌شود. دندانپزشک با بررسی کامل شرایط مادر از نظر سلامت عمومی، بهترین تصمیم را اتخاذ خواهد کرد. در هر صورت بهتر است این کار در سه‌ماهه دوم انجام شود.
حتما بخوانید:ترمیم دندان های پوسیده با پر کردن دندان
چگونه از دندان درد در دوران بارداری پیشگیری کنیم؟
پیشگیری همیشه راحت‌تر، کم‌هزینه‌تر و ایمن‌تر از درمان است؛ به ویژه در دوران بارداری. توجه به چند اصل کلیدی می‌تواند تا حد زیادی شما را از دردسر دندان درد دور نگه دارد.
رعایت کامل بهداشت دهان و دندان
- استفاده از مسواک نرم و خمیر دندان مخصوص دندان حساس حداقل دوبار در روز
- استفاده روزانه از نخ دندان برای حذف پلاک مابین دندان‌ها
- شستشوی مرتب دهان با محلول آب نمک (یک قاشق چای‌خوری نمک در یک لیوان آب ولرم)
- معاینه منظم و جرم‌گیری اصولی توسط دندانپزشک قبل و حین بارداری (در صورت نیاز)
رژیم غذایی سالم و تقویت ذخایر معدنی بدن
- دریافت کافی کلسیم، فسفر، ویتامین D (شیر، ماست، پنیر، کشک، سبزیجات برگ سبز، بادام و…)
- محدود کردن مصرف قند و شیرینیجات، نوشابه و خوراکی‌های اسیدی
- استفاده از میان وعده‌های سالم مثل میوه‌ها و مغزها
مدیریت تهوع و استفراغ
پس از هر بار تهوع، دهان را با آب ولرم بشویید و برای حفظ سلامت مینای دندان، مسواک زدن را حداقل ۳۰ دقیقه به تعویق بیندازید.
پرهیز از مواد مضر
- عدم استفاده از سیگار و نوشیدنی‌های الکلی
- قرقره نشوینده‌های فاقد الکل و مواد محرک
- مصرف هر دارو یا مکمل فقط با تجویز پزشک
ویزیت دندانپزشک قبل از حاملگی
بررسی کامل سلامت دهان و دندان، درمان پوسیدگی‌ها و انجام جرم‌گیری، بهترین سرمایه‌گذاری برای یک بارداری بی‌دردسر از لحاظ دندان است.
در ادامه وبسایت moderndentalsmiles نکات مهمی بیان کرده است:
“Hormonal changes can make gums more susceptible to plaque, increasing the risk of gingivitis. This inflammation can contribute to toothaches and discomfort. Regular dental cleanings and diligent oral hygiene practices become essential in managing and preventing gingivitis during pregnancy.
ترجمه:
تغییرات هورمونی می تواند لثه ها را مستعد ابتلا به پلاک کند و خطر ابتلا به ژنژیویت را افزایش دهد. این التهاب می تواند به دندان درد و ناراحتی کمک کند. تمیز کردن منظم دندان ها و اقدامات جدی بهداشت دهان و دندان در مدیریت و پیشگیری از التهاب لثه در دوران بارداری ضروری است."
سخن پایانی و توصیه‌های کلیدی
بارداری، نقطه عطف زندگی هر زن و سرشار از مسئولیت است. سلامت دهان و دندان نه تنها تضمین‌کننده سلامت و کیفیت زندگی شما در این دوران است، بلکه مستقیماً بر سلامتی نوزادتان اثر دارد. با رعایت اصول ساده بهداشت، تغذیه سالم و مراجعه منظم به دندانپزشک، از بروز دندان درد و عوارض جدی جلوگیری کنید و این مسیر شیرین را با آرامش طی کنید. هیچ دردی در بارداری نباید نادیده گرفته شود—به ویژه دندان درد که می‌تواند علامت یک مشکل پنهان و جدی باشد.
اطلاعات تماس کلینیک آریل دنتال
📞 تلفن تماس
02191004488
📍 آدرس
تهران، نیاوران، خیابان باهنر، بعد از سه‌راه یاسر، پلاک ۲۸۴، طبقه همکف
سوالات متداول
آیا درمان دندان‌ها در بارداری برای جنین خطر دارد؟
درمان‌های ضروری دندانپزشکی، در اکثر موارد، بی‌خطر تلقی می‌شوند اگر در زمان مناسب (ترجیحاً سه ماهه دوم) و توسط دندانپزشک آگاه صورت گیرد. برای آرامش‌خاطر، همواره پزشک و دندانپزشک را در جریان بارداری خود قرار دهید.
آیا استفاده از داروهای ضد درد مجاز است؟
بسیاری از داروها برای جنین مضر هستند. فقط و فقط استامینوفن ساده، آن هم با تجویز پزشک مجاز است. داروهایی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و دیکلوفناک ممنوع است.
آیا گرفتن عکس دندان (رادیوگرافی) خطر دارد؟
در مواقع اضطراری، با پوشش پیش‌بند سربی، عکس‌برداری مشکلاتی ایجاد نمی‌کند اما باید از حداقل اشعه استفاده شود و فقط در صورت ضرورت انجام شود.
کشیدن دندان در بارداری امکان‌پذیر است؟
در مواردی که درد شدید یا عفونت دندان وجود دارد و سلامت مادر و جنین در خطر است، کشیدن دندان با رعایت احتیاطات ویژه و ترجیحاً در سه ماهه دوم توصیه می‌شود.
بهترین زمان انجام درمان دندانپزشکی در دوران حاملگی چیست؟
سه ماهه دوم (هفته 14 تا 21 بارداری) زمان ایده‌آل است چرا که ارگان‌های حیاتی جنین تشکیل شده و مادر نیز در وضعیت پایدارتری قرار گرفته است.
اطلاعات تماس کلینیک آریل دنتال
📞 تلفن تماس
02191004488
📍 آدرس
تهران، نیاوران، خیابان باهنر، بعد از سه‌راه یاسر، پلاک ۲۸۴، طبقه همکف
