سلامت دهان و دندان از اهمیت ویژه‌ای در دوران کودکی برخوردار است. دندان‌های شیری نه تنها برای جویدن و صحبت کردن ضروری هستند، بلکه نقش مهمی در حفظ فضا برای رویش دندان‌های دائمی و هدایت آن‌ها به جایگاه صحیح دارند. متاسفانه، دندان‌های شیری نیز مانند دندان‌های دائمی در معرض خطر پوسیدگی و آسیب قرار دارند. رعایت اصول بهداشتی دهان و دندان در کودکان، به والدین کمک می‌کند تا حد زیادی از بروز مشکلات دندانی پیشگیری کنند، اما گاهی اوقات با وجود تمام مراقبت‌ها، پوسیدگی به حدی پیشرفت می‌کند که نیاز به درمان‌های تخصصی‌تر پیدا می‌شود.
یکی از روش‌های درمانی موثر برای حفظ دندان‌های شیری آسیب دیده، “پالپوتومی” است. شاید شنیدن این اسم کمی شما را نگران کند، به خصوص زمانی که پای سلامت دندان فرزند دلبندتان در میان است. اما جای هیچ نگرانی نیست.
پالپوتومی یک روش درمانی رایج و موثر در دندانپزشکی اطفال است که به منظور درمان عفونت و پوسیدگی‌های عمیق در دندان‌های شیری انجام می‌شود. هدف اصلی این درمان، حفظ دندان شیری تا زمان افتادن طبیعی آن و رویش دندان دائمی است.
پالپوتومی چیست؟
برای درک بهتر پالپوتومی، لازم است ابتدا با ساختار داخلی دندان آشنا شویم. هر دندان دارای سه لایه اصلی است: مینا (سخت‌ترین لایه خارجی)، عاج (لایه میانی) و پالپ (بافت نرم داخلی). پالپ دندان که به آن “مغز دندان” نیز گفته می‌شود، حاوی عروق خونی، اعصاب و بافت همبند است. این بافت زنده، مسئول تغذیه دندان و حس درد است.
“پالپوتومی” (Pulpotomy) در واقع به فرآیند برداشتن بخش آلوده یا آسیب‌دیده پالپ دندان در قسمت تاج دندان گفته می‌شود. این روش درمانی بیشتر در دندان‌های شیری کودکان کاربرد دارد. زمانی که پوسیدگی دندان به لایه عاج نفوذ کرده و به پالپ دندان رسیده باشد، می‌تواند باعث التهاب و عفونت پالپ شود. در چنین شرایطی، اگر عفونت تنها به قسمت تاجی پالپ محدود شده باشد و ریشه دندان سالم باشد، دندانپزشک اطفال ممکن است پالپوتومی را پیشنهاد دهد.
حتما بخوانید:ترمیم دندان های پوسیده با پر کردن دندان
در این روش، دندانپزشک ابتدا قسمت‌های پوسیده دندان را تراشیده و برمی‌دارد. سپس با دقت به محفظه پالپ در تاج دندان دسترسی پیدا کرده و بخش آلوده یا ملتهب پالپ را خارج می‌کند. پس از آن، فضای خالی با مواد مخصوص پر می‌شود و دندان برای محافظت بیشتر با یک روکش مناسب پوشانده می‌شود. هدف اصلی پالپوتومی این است که بخش سالم پالپ در ریشه دندان حفظ شود تا دندان شیری بتواند به رشد طبیعی خود ادامه داده و تا زمان رویش دندان دائمی در جای خود باقی بماند.
پالپوتومی در چه مواردی و برای چه کسانی انجام می‌شود؟
پالپوتومی یک روش درمانی انتخابی برای دندان‌های شیری است و معمولاً در شرایط زیر توسط دندانپزشک اطفال توصیه می‌شود.
پوسیدگی عمیق دندان شیری
زمانی که پوسیدگی به لایه عاج نفوذ کرده و به پالپ دندان رسیده باشد، اما هنوز عفونت به ریشه دندان سرایت نکرده باشد.
ضربه به دندان شیری
در برخی موارد، ضربه به دندان شیری می‌تواند باعث آسیب به پالپ و التهاب آن شود. اگر آسیب تنها به قسمت تاجی پالپ محدود باشد، پالپوتومی می‌تواند راه حل مناسبی باشد.
وجود علائم التهاب پالپ
علائمی مانند درد هنگام مصرف مواد غذایی گرم یا سرد، یا درد خود به خودی که نشان‌دهنده التهاب در پالپ دندان است.
نکته مهم این است که تصمیم‌گیری در خصوص نیاز به پالپوتومی، به عهده دندانپزشک اطفال است. دندانپزشک با معاینه بالینی، بررسی علائم و در صورت لزوم با استفاده از رادیوگرافی دندانی (عکس دندان)، وضعیت پالپ دندان را تشخیص داده و بهترین روش درمانی را انتخاب می‌کند.
پالپوتومی فقط زمانی انجام می‌شود که پالپ ریشه دندان سالم و بدون عفونت باشد. اگر عفونت به ریشه دندان نیز سرایت کرده باشد، ممکن است نیاز به روش درمانی دیگری به نام “پالپکتومی” یا حتی کشیدن دندان باشد.
علائم و نشانه‌هایی نیاز به پالپوتومی
والدین با شناخت علائم و نشانه‌های مشکلات پالپ دندان در کودکان، می‌توانند در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه کرده و از پیشرفت مشکل جلوگیری کنند. تشخیص نهایی نیاز به پالپوتومی بر عهده دندانپزشک است، اما در ادامه به برخی از نشانه‌های رایج که ممکن است به پالپ دندان مربوط باشند، اشاره می‌کنیم.
لق شدن زودتر از موعد دندان شیری
دندان‌های شیری در زمان مشخصی لق شده و می‌افتند تا جای خود را به دندان‌های دائمی بدهند. اما اگر دندان شیری زودتر از موعد مقرر و بدون دلیل مشخصی لق شود، ممکن است نشانه‌ای از عفونت پالپ باشد.
قرمزی، التهاب یا ورم در اطراف دندان یا لثه: وجود هرگونه التهاب، قرمزی یا ورم در لثه اطراف دندان یا در محل ریشه، می‌تواند زنگ خطری برای سلامت پالپ دندان باشد.
حساسیت ناگهانی به دما یا مزه‌ها
اگر کودک شما به طور ناگهانی نسبت به مصرف خوراکی‌های خیلی گرم یا خیلی سرد حساسیت نشان می‌دهد یا از درد هنگام چشیدن مزه‌های ترش و شیرین شکایت می‌کند، ممکن است پالپ دندانش دچار مشکل شده باشد.
درد دندان به صورت مداوم یا نامشخص
دردی که به صورت مداوم وجود دارد و کودک نمی‌تواند به طور دقیق منشأ آن را مشخص کند، می‌تواند ناشی از التهاب یا عفونت پالپ باشد.
دندان دردهای شبانه
دردی که در شب شدت می‌گیرد و باعث بیدار شدن کودک از خواب می‌شود، اغلب نشانه‌ای از التهاب پالپ دندان است.
وجود آبسه یا کیست زیر لثه
برجستگی‌های پر از چرک زیر لثه (آبسه) می‌تواند نشانه‌ای از عفونت پیشرفته پالپ دندان باشد.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم در کودک خود، بهتر است در اسرع وقت به دندانپزشک اطفال مراجعه کنید تا دندان کودک معاینه شده و در صورت لزوم درمان مناسب انجام گیرد. تشخیص زودهنگام مشکلات پالپ دندان، نقش مهمی در موفقیت درمان و حفظ دندان شیری دارد.
بیشتر بخوانید:درمان لثه تحلیل رفته بدون جراحی
چرا پالپوتومی، نه کشیدن دندان؟
ممکن است در نگاه اول، کشیدن دندان شیری آسیب‌دیده به نظر ساده‌ترین راه حل برای خلاص شدن از درد و پوسیدگی باشد.
با این حال، کشیدن زودهنگام دندان شیری، به خصوص دندان‌های آسیاب شیری که تا سنین 10 تا 12 سالگی در دهان باقی می‌مانند، می‌تواند عوارض جدی برای سلامت دهان و دندان کودک در آینده داشته باشد.
حفظ فضا برای دندان‌های دائمی
دندان‌های شیری نقش “نگهدارنده فضا” را برای دندان‌های دائمی زیرین ایفا می‌کنند. کشیدن زودهنگام دندان شیری می‌تواند باعث حرکت دندان‌های مجاور و بسته شدن فضای لازم برای رویش دندان دائمی شود. این مشکل می‌تواند منجر به رویش نابجای دندان دائمی، کج شدن دندان‌ها و نیاز به درمان‌های ارتودنسی در آینده شود.
نقش در صحبت کردن و تکلم
وجود تمام دندان‌ها، حتی دندان‌های شیری، در شکل‌گیری صحیح صداها و تکلم کودک نقش دارد.
کمک به رشد طبیعی فک و صورت: جویدن غذا با دندان‌ها، به تحریک رشد طبیعی استخوان‌های فک و صورت کمک می‌کند
تاثیر بر اعتماد به نفس کودک
نداشتن دندان در سنین کودکی می‌تواند بر ظاهر کودک تأثیر گذاشته و در برخی موارد باعث کاهش اعتماد به نفس او شود.
پالپوتومی با حفظ دندان شیری در جای خود، از بروز این مشکلات جلوگیری می‌کند. این روش درمانی به دندان شیری اجازه می‌دهد تا با حفظ ریشه سالم و بافت پالپ باقی‌مانده، به رشد خود ادامه داده و تا زمان طبیعی افتادن در دهان باقی بماند. به همین دلیل، دندانپزشکان اطفال همواره تلاش می‌کنند تا حد امکان، دندان‌های شیری را با روش‌های درمانی مانند پالپوتومی حفظ کنند.
مزایای پالپوتومی دندان شیری برای سلامت دهان و دندان کودک
همانطور که اشاره شد، پالپوتومی روشی موثر برای حفظ دندان‌های شیری آسیب دیده است و مزایای متعددی برای سلامت دهان و دندان کودک دارد.
- مهم‌ترین مزیت پالپوتومی، حفظ دندان شیری در جای خود تا زمان افتادن طبیعی آن است.
- با برداشتن بخش آلوده و ملتهب پالپ، درد ناشی از پوسیدگی و عفونت دندان به طور موثری تسکین می‌یابد و کودک از درد راحت می‌شود.
- پالپوتومی تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود، بنابراین کودک در طول درمان دردی احساس نمی‌کند. در موارد خاص و برای کودکان بسیار مضطرب یا با نیازهای ویژه، ممکن است با نظر دندانپزشک و متخصص بیهوشی، درمان تحت بیهوشی انجام شود.
- پالپوتومی یک روش درمانی ایمن در دندانپزشکی اطفال محسوب می‌شود و عوارض جانبی آن بسیار ناچیز است.
- با حفظ دندان شیری، کودک می‌تواند به راحتی غذا بجود، صحبت کند و ظاهر طبیعی دندان‌های خود را داشته باشد. این موضوع بر تغذیه، رشد و اعتماد به نفس کودک تأثیر مثبتی دارد.
با توجه به این مزایا، پالپوتومی در بسیاری از موارد بهترین گزینه درمانی برای دندان‌های شیری با پوسیدگی عمیق یا آسیب پالپ محدود به تاج است.
معایب احتمالی و راه‌های مدیریت آن‌ها
پالپوتومی به طور کلی روشی ایمن و کم‌خطر است، اما مانند هر روش درمانی دیگری، ممکن است با معایب یا عوارض بسیار کمی همراه باشد. آگاهی از این موارد به والدین کمک می‌کند تا با آمادگی بیشتری با این درمان برخورد کنند.
کاهش استحکام دندان شیری
پس از پالپوتومی، به دلیل برداشتن بخشی از بافت پالپ، ممکن است استحکام دندان شیری کمی کاهش یابد. برای حل این مشکل، دندانپزشک معمولاً پس از پالپوتومی از یک روکش دندان شیری (معمولاً روکش‌های فلزی نقره‌ای رنگ) برای پوشاندن دندان استفاده می‌کند.
ترس کودک از تزریق بی‌حسی
بسیاری از کودکان از تزریق آمپول بی‌حسی می‌ترسند. دندانپزشکان اطفال با استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی، صحبت کردن با کودک به زبان ساده و استفاده از ژل‌های بی‌حسی موضعی قبل از تزریق، تلاش می‌کنند تا این ترس را کاهش دهند. همکاری والدین و آرامش آن‌ها نیز نقش مهمی در کاهش اضطراب کودک دارد. در موارد نادر که کودک به هیچ وجه همکاری نمی‌کند، ممکن است با نظر دندانپزشک و متخصص، درمان تحت آرامبخشی یا بیهوشی انجام شود.
احتمال شکست درمان در موارد نادر
در برخی موارد بسیار نادر، ممکن است پالپوتومی موفقیت‌آمیز نباشد و عفونت در آینده مجدداً عود کند یا به ریشه دندان سرایت کند. در چنین شرایطی، ممکن است نیاز به انجام پالپکتومی یا کشیدن دندان باشد. این موضوع بسیار نادر است و با معاینات منظم پس از درمان، قابل تشخیص و پیگیری است.
در مجموع، معایب پالپوتومی در مقایسه با مزایای آن بسیار ناچیز است و با تدابیر لازم مانند استفاده از روکش و مدیریت ترس کودک، به راحتی قابل حل هستند.
مراحل انجام پالپوتومی در دندانپزشکی اطفال
انجام پالپوتومی در دندانپزشکی اطفال معمولاً شامل مراحل زیر است.
معاینه و تشخیص توسط دندانپزشک اطفال
اولین گام، معاینه دقیق دندان‌های کودک توسط دندانپزشک اطفال است. دندانپزشک با بررسی دندان‌ها، علائم بالینی و صحبت با والدین، مشکل را تشخیص می‌دهد. برای ارزیابی دقیق‌تر وضعیت ریشه و پالپ دندان، معمولاً عکس رادیوگرافی (عکس دندان) گرفته می‌شود. در برخی موارد، ممکن است دندانپزشک برای کنترل عفونت، چند روز قبل از انجام پالپوتومی، تجویز آنتی‌بیوتیک کند.
آماده‌سازی روانی کودک
در دندانپزشکی اطفال، آماده‌سازی روانی کودک اهمیت ویژه‌ای دارد. دندانپزشک با استفاده از تکنیک‌های مناسب سن کودک، توضیح ساده و صادقانه مراحل درمان و ایجاد حس اطمینان، کودک را برای همکاری در طول درمان آماده می‌کند. به کودک گفته می‌شود که این درمان به رفع درد دندانش کمک می‌کند و در طول درمان دردی احساس نخواهد کرد.
استفاده از بی‌حسی یا بیهوشی
برای اطمینان از اینکه کودک در طول درمان هیچ دردی احساس نمی‌کند، از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود. دندانپزشک با تزریق داروی بی‌حسی در اطراف دندان مورد نظر، آن ناحیه را بی‌حس می‌کند. در موارد خاص و با صلاح‌دید متخصصین، ممکن است برای کودکان بسیار مضطرب یا با نیازهای ویژه، درمان تحت آرامبخشی یا بیهوشی عمومی کوتاه‌مدت انجام شود. در صورت انتخاب روش بیهوشی، معمولاً لازم است کودک 8 ساعت قبل از بیهوشی چیزی نخورده و نیاشامیده باشد.
برداشتن پوسیدگی و دسترسی به پالپ
پس از بی‌حسی کامل ناحیه، دندانپزشک با استفاده از ابزارهای دندانپزشکی، تمام قسمت‌های پوسیده دندان را با دقت برمی‌دارد. سپس با ایجاد یک حفره کوچک در تاج دندان، به محفظه پالپ دسترسی پیدا می‌کند.
برداشتن بخش آلوده پالپ: در این مرحله، دندانپزشک بافت آلوده یا ملتهب پالپ را که در قسمت تاجی دندان قرار دارد، با دقت خارج می‌کند. تاکید می‌شود که در پالپوتومی، فقط پالپ قسمت تاجی برداشته می‌شود و پالپ موجود در ریشه‌ها دست نخورده باقی می‌ماند.
ضدعفونی و قرار دادن دارو در محفظه پالپ
پس از برداشتن پالپ آلوده، محفظه پالپ با مواد ضدعفونی‌کننده شستشو داده می‌شود. سپس یک دارو یا ماده مخصوص با خواص ضدعفونی‌کننده و ترمیم‌کننده در فضای خالی پالپ قرار داده می‌شود تا به حفظ سلامت پالپ ریشه کمک کند.
پر کردن فضای خالی
فضای خالی ایجاد شده در تاج دندان با مواد ترمیمی مناسب پر می‌شود.
روکش کردن دندان
برای محافظت بیشتر از دندان شیری درمان شده و افزایش استحکام آن، معمولاً از یک روکش دندان شیری استفاده می‌شود. این روکش، دندان را در برابر شکستن یا آسیب دیدن در آینده محافظت می‌کند و به ماندگاری بیشتر درمان کمک می‌کند.
حتما بخوانید:دندان مصنوعی ثابت؛ جایگزین دائمی برای لبخندی طبیعی و زیبا
همانطور که وبسایت putneydentalcare نیز اشاره می‌کند.
“دندانپزشک مینای دندان را سوراخ می‌کند تا محفظه پالپ باز شود. در این مرحله دندانپزشک تنها در صورتی می‌تواند این روش را ادامه دهد که پالپ سالم باشد. اگر پالپ خونریزی نداشته باشد یا پالپ وجود نداشته باشد، ممکن است به جای آن پالپکتومی یا کشیدن دندان انجام شود.” این نکته نشان می‌دهد که سلامت پالپ ریشه، فاکتور تعیین‌کننده‌ای در انتخاب روش پالپوتومی است.
مراقبت‌های ضروری پس از پالپوتومی برای بهبودی سریع‌تر
رعایت چند نکته ساده می‌تواند به بهبودی سریع‌تر کودک و جلوگیری از بروز مشکلات احتمالی کمک کند.
- اگر دندانپزشک برای کودک شما آنتی‌بیوتیک یا مسکن تجویز کرده است، حتماً داروها را طبق دستور و در ساعات مقرر به کودک بدهید.
- تا زمانی که اثر بی‌حسی به طور کامل از بین نرفته است، مراقب باشید کودک لب، گونه یا زبان خود را گاز نگیرد.
- در روز اول و حتی چند روز پس از پالپوتومی، بهتر است از غذاهای نرم و پوره مانند سوپ، ماست، پوره سیب‌زمینی و… استفاده شود تا فشار کمتری به دندان درمان شده وارد شود.
- ممکن است کودک پس از رفع بی‌حسی، کمی احساس درد داشته باشد. در این صورت، می‌توانید از مسکن‌هایی که دندانپزشک تجویز کرده است (مانند استامینوفن یا ایبوپروفن کودکان) طبق دستور استفاده کنید.
- کمی ورم، قرمزی یا حساسیت در ناحیه درمان شده طبیعی است و جای نگرانی ندارد. این علائم معمولاً طی چند روز برطرف می‌شوند.
- بهتر است تا 24 ساعت پس از درمان، از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های بسیار گرم یا بسیار سرد خودداری شود.
- ممکن است کمی پس از درمان، خونریزی خفیفی از ناحیه درمان شده وجود داشته باشد. این موضوع معمولاً جای نگرانی ندارد و با قرار دادن یک گاز استریل تمیز در محل و فشار ملایم، متوقف می‌شود.
- اگر کودک شما بیماری زمینه‌ای خاصی دارد، به داروی خاصی حساسیت دارد، یا حساسیت‌های غذایی دارد، حتماً قبل از شروع درمان، این موضوع را به دندانپزشک اطلاع دهید.
- در صورت مشاهده علائمی مانند درد شدید و ادامه‌دار که با مسکن بهبود نمی‌یابد، ورم شدید، تب، بوی بد دهان، یا هرگونه نگرانی دیگر، حتماً با دندانپزشک کودک تماس بگیرید.
بسیار مهم است که پس از پالپوتومی، بهداشت دهان و دندان کودک به طور منظم رعایت شود.
تفاوت پالپوتومی در مقایسه با پالپکتومی در چیست؟
در بحث درمان پالپ دندان، علاوه بر پالپوتومی، ممکن است با اصطلاح “پالپکتومی” نیز مواجه شوید. هرچند هر دو روش به درمان پالپ دندان مربوط می‌شوند، اما تفاوت‌های اساسی با یکدیگر دارند.
پالپوتومی (Pulpotomy)
در این روش، همانطور که توضیح داده شد، فقط قسمت آلوده یا ملتهب پالپ در تاج دندان برداشته می‌شود. بافت پالپ در ریشه دندان سالم فرض شده و دست نخورده باقی می‌ماند. پالپوتومی بیشتر در دندان‌های شیری انجام می‌شود.
پالپکتومی (Pulpectomy)
در این روش، تمام بافت پالپ، هم در تاج و هم در ریشه‌های دندان، برداشته می‌شود. این روش در واقع معادل عصب‌کشی کامل در دندان‌های دائمی است. پالپکتومی زمانی انجام می‌شود که عفونت یا التهاب به طور کامل به پالپ ریشه‌های دندان سرایت کرده باشد. پس از برداشتن پالپ، کانال‌های ریشه تمیز و ضدعفونی شده و با مواد مخصوص پر می‌شوند. پالپکتومی هم در دندان‌های شیری و هم در دندان‌های دائمی قابل انجام است.
انتخاب بین پالپوتومی و پالپکتومی، بستگی به میزان پیشرفت پوسیدگی و عفونت در پالپ دندان دارد. دندانپزشک با معاینه و بررسی رادیوگرافی، بهترین روش درمانی را برای کودک شما انتخاب خواهد کرد.
نتیجه گیری
سلامت دندان‌های شیری کودکان، نقش مهمی در سلامت کلی آن‌ها و همچنین سلامت دهان و دندان در بزرگسالی ایفا می‌کند. پوسیدگی دندان در کودکان یک مشکل شایع است، اما با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب مانند پالپوتومی، می‌توان بسیاری از دندان‌های شیری را حفظ کرد. پالپوتومی روشی ایمن، موثر و کم‌درد برای درمان عفونت و پوسیدگی عمیق در دندان‌های شیری است که به حفظ دندان تا زمان طبیعی افتادن آن کمک می‌کند.
با آگاهی از علائم مشکلات دندانی در کودکان و مراجعه منظم به دندانپزشک اطفال، می‌توانید از سلامت دندان‌های دلبند خود مطمئن شوید. دندانپزشک اطفال با تخصص و تجربه در زمینه درمان کودکان، بهترین راهکار را برای مشکلات دندانی آن‌ها ارائه خواهد داد.
برای دریافت مشاوره تخصصی و انجام درمان‌های دندانپزشکی کودکان، می‌توانید به کلینیک تخصصی آریل دنتال مراجعه نمایید. این کلینیک با بهره‌مندی از دندانپزشکان مجرب و محیطی آرام و کودکانه، آماده ارائه بهترین خدمات دندانپزشکی به فرزندان شماست.
آدرس: نیاوران، خیابان باهنر، بعد از سه راه یاسر، پلاک 284، طبقه همکف
📞02191004488
